Một tiệm nail ở San Francisco, California. (Hình: Getty Images)
Hôm 11 Tháng Chín, 2019, Quốc Hội tiểu bang California thông qua một đạo luật bắt các công ty như Uber và Lyft phải coi những người tài xế tham gia thương vụ của hãng như những công nhân chứ không như những “cộng tác viên” làm khoán nữa.
Quốc Hội California muốn bênh vực những người lao động phục vụ trên thị trường thường được gọi là “gig economy”; chữ “gig job” có nghĩa là nghề làm khoán, không giờ giấc ấn định, mà cũng không có mức lương tối thiểu; làm nhiều, lãnh tiền nhiều, không làm không lương. Quy chế “gig job” đối nghịch với quy chế “công nhân thường xuyên (permanent jobs).
Nghề làm khoán lại không được hưởng quyền lợi lao động nào cả.
Đạo luật mới được Thượng Viện tiểu bang California thông qua với 29 phiếu thuận, 11 phiếu chống, và sẽ được áp dụng tại mọi công ty, mặc dù nhiều công ty đang vận động xin được miễn.
Thống đốc California, ông Gavin Newsom, đã đồng ý dự luật trong Tháng Chín này và dự kiến sẽ ký ban hành ngay sau khi dự luật được Quốc Hội thông qua (việc lưỡng viện thông qua đó được coi như chỉ là một hình thức) không chuyên chở một trở ngại nào cả.
Luật mới sẽ được áp dụng kể từ ngày đầu năm tới, 1 Tháng Giêng, 2020; mọi người làm việc trong cơ sở mọi thương vụ đều được coi là công nhân chứ không còn là tư nhân độc lập, làm khoán nữa, nếu công ty kiểm soát cách họ làm việc, hoặc công việc họ làm là một phần thương vụ của công ty.
Đạo luật mới của California có thể gây ảnh hưởng đến nhiều tiểu bang khác, nhất là 3 tiểu bang New York, Washington State, và Oregon, tại đó đã có sẵn những cuộc vận động tương tự nhưng chưa kết quả.
Thành phố New York đã ấn định lương tối thiểu cho tài xế lái xe chở mướn, tuy nhiên tài xế Uber vẫn làm khoán chứ chưa được hưởng quy chế công nhân, với những quyền lợi nghỉ phép hàng năm, hưởng lương những giờ làm phụ trội, và quyền lợi y tế,…
Tại California, đạo luật mới sẽ ảnh hưởng đến ít nhất một triệu công nhân, những người đã kết thúc việc làm gia công và nhượng quyền thương mại kéo dài hàng thập niên, khiến mối quan hệ giữa người lao động và chủ nhân trở nên mật thiết hơn.
Cho đến nay, nhiều công nhân bị xếp vào hạng làm khoán (contractor), không được hưởng quyền lợi “lương tối thiểu” và bảo hiểm thất nghiệp (unemployment insurance).
Nhật báo The New York Time viết, “Kể từ nay, những người lái tắc xi, lái xe giao đồ ăn, lao công, thợ nail, công nhân xây cất, và chủ sở hữu nhượng quyền thương mại (franchise owners) đều có thể được hưởng quy chế công nhân (employees). Tờ báo Mỹ không nêu lên nghề thợ tóc (nhưng quy chế của hai nghề đó giống nhau) thợ tóc, thợ nail đều theo quy chế làm khoán; làm nhiều hưởng lương nhiều, làm ít lãnh ít tiền.”
Tuy nhiên những cô thợ tóc vẫn hy vọng là luật mới không liên quan đến họ.
Việc California ban hành luật mới tạo thuận lợi và mở rộng phán quyết năm 2018 của Tòa Án Tối Cao California, nhưng lại tạo khó khăn cho các công ty có quy chế làm khoán như Uber và Lyft – chuyên cung cấp dịch vụ chuyên chở; hoặc những công ty giao thực phẩm, sửa chữa nhà,… những công ty đó xây dựng dịch vụ của họ trên những nhân lực tự do, làm thêm một vài tiếng đồng hồ và tính giá rẻ.
Lực lượng công nhân của Uber và Lyft là vài trăm ngàn người lái xe tại California, việc làm khoán của họ – không cần quyền lợi lao động, như lương tối thiểu, nghỉ phép thường niên,… nhưng lại thích hợp với cả chủ nhân, lẫn người làm công. Hai hãng này cảnh cáo chính phủ là sự can thiệp không đúng cách của luật pháp chỉ đưa đến việc giết chết thương vụ họ tạo ra với sự hưởng ứng của tài xế, những người không đòi hỏi lương tối thiểu, không cần quyền lợi của công nhân, vì họ đã là công nhân của một hãng xưởng khác, chỉ lái xe mướn trong giờ nghỉ việc, hoặc là những người lớn tuổi, đã hồi hưu, làm thêm để có chút lợi tức phụ trội
Đạo luật mới, còn được gọi là Assembly Bill 5 (Luật Số 5 của Quốc Hội), nguyên là dự luật do nữ Dân Biểu Dân Chủ Lorena Gonzalez thảo ra, vì bà Gonzalez cho là công nhân bị bóc lột. Đồng ý với “tác phẩm” của bà Gonzalez, bà Nghị Sĩ Maria Elena Durazo nhận định, “Những công ty tự xưng là gig companies hãnh diện với quan niệm của họ,” làm khoán, giá rẻ, để cung cấp tiện nghi xê dịch nhanh chóng, với giá nhẹ nhàng cho công chúng,… nhưng việc họ không đóng thuế Social Security hay thuế Medicare, thì quả là không đúng. Hơn nữa, việc họ trả rẻ công sức của người lao động cũng không có gì đáng hãnh diện cả.”
Hãng Uber không được quyền hãnh diện, nhưng bà Durazo hãnh diện. Bà nói, “Hôm nay, chúng ta đang vẽ ra tương lai cho nền kinh tế California.”
Anh tài xế Rebecca Stack-Martinez lái xe Uber thuộc nhóm “Gig Workers Rising,” (nhóm công nhân làm khoán) viết trên mạng, kêu gọi các bạn đồng nghiệp của anh lên tiếng trả lời quý vị nghị sĩ, dân biểu tiểu bang.
Hãng Uber chưa có phản ứng, nhưng anh Adrian Durbin, phát ngôn viên của hãng Lyft viết, “Quý vị lãnh đạo chính trị California đã không hiểu, không ủng hộ tiện nghi chuyên chở mà một khối rất lớn người Cali đang thấy rất tiện, rất nhanh, và rất rẻ, đó là tiện nghi ‘đi quá giang’. Người đi quá giang được việc mà không phải trả một giá quá đáng; trong lúc người chở khách quá giang, có được chút tiền đổ xăng, ăn sáng mà không phải mua sắm xe có tiện nghi chở khách, không cần đầu tư quá đáng.”
Cái khó của quý bà, quý cô làm nail, làm tóc không khó đến mức mất nghiệp như những người lái xe của 2 hãng Uber và Lyft, nhưng cũng không dễ. Cho đến giờ này nghề làm tóc, làm nail của người gốc Việt được tổ chức theo lối “gig business,” làm khoán, làm “ăn chia.” Cô thợ kiếm được trăm bạc, chia cho cô chủ 50% hay một tỉ lệ nào đó, để cô chủ trả tiền mướn tiệm, tiền điện nước, tiền thuế tiệm…; sau đó thuế cá nhân của ai, nấy lo.
Sang năm các tiệm tóc, tiệm nail tại California phải đổi từ công thức ăn chia sang công thức chủ nhân và công nhân, với những luật lệ lương tối thiểu, bảo hiểm công nhân trong lúc làm việc, bảo hiểm công nhân khi họ thất nghiệp,…
Những tốn kém đó khiến chủ nhân không dám mướn nhiều người, như giờ này họ đang mướn, và họ cũng dè dặt trước trách nhiệm trả lương tối thiểu cho công nhân, khiến người thợ nail, thợ tóc không kiếm được nhiều tiền như hiện nay.
Họ có xin miễn áp dụng luật mới vào nghề của họ như 2 hãng Uber và Lyft đang xin không? Việc đó rất công phu và tốn kém, lại không dễ thực hiện, vì khó khăn trong việc mưu tìm sự đồng thuận của hàng ngàn tiệm tóc, tiệm nail đang hoạt động tại California.
Dù sao thì hai nghề làm tóc, làm nail vẫn tiếp tục nuôi sống vài ngàn gia đình tại tiểu bang California, nhưng chắc chắn lợi tức của cô thợ tóc, thợ nail sẽ giảm xuống, vì có thêm một nhân vật khác đứng giữa số tiền khách trả và số tiền cô thợ được lãnh, nhân vật đó là ông hay bà chủ tiệm.
Đành chịu thôi. Mỹ là xứ sở của luật pháp mà! (Nguyễn Đạt Thịnh)
Nguồn: Báo Người Việt
